تاریخ پر فراز و فرود تهران در کوچه‌ها و محله‌های قدیمی آن بازتاب یافته است. بافت سنتی و خانه‌های قدیمی این محله‌ها که به زحمت در برابر ساخت‌و‌سازهای مدرن مقاومت کرده‌اند، نشانه‌هایی از گذشته پرماجرای این شهر هستند.
در این مقاله، با جزئیات بیشتر به تاریخچه و ویژگی‌های هفت محله قدیمی و برجسته تهران می‌پردازیم: عودلاجان، سنگلج، بازار و ناصرخسرو، امامزاده یحیی، منیریه، کن و لاله‌زار.
عودلاجان؛ محله اعیان‌نشین قاجار
عودلاجان در مرکز تهران قدیم و در محدوده خیابان‌های پانزده خرداد، امیرکبیر، ری و ناصرخسرو قرار دارد. عودلاجان در ابتدا محل سکونت طبقه اعیان و اشراف و یکی از چهار محله اصلی شهر بود. همچنین در دوران قاجار و اوایل پهلوی، عودلاجان به محل زندگی جامعه یهودیان تهران تبدیل و کنیسه‌هایی در آن ساخته شد.
از بناهای تاریخی مهم عودلاجان می‌توان به تیمچه اکبریان، خانه کاظمی، خانه دبیرالملک و حمام نواب اشاره کرد. این محله با گذر زمان به دلایل مختلف از رونق افتاد، اما در سال‌های اخیر با ثبت ملی محله، مرمت برخی از بناها دوباره مورد توجه قرار گرفته است.
سنگلج؛ مهد فرهنگ و سیاست در تهران
محله سنگلج که نام آن به تقسیم آب با پاره‌های سنگ اشاره دارد، یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تهران به‌شمار می‌آید. این محله در جنوب غربی میدان توپخانه (امام خمینی کنونی) قرار دارد و در دوران صفویه و قاجار جایگاه مهمی در بافت شهری داشت.
این محله با وجود پارک شهر، اولین پارک عمومی تهران و تماشاخانه سنگلج، به عنوان یکی از محله‌های برجسته فرهنگی و هنری شناخته می‌شد. همچنین، بناهایی مانند خانه مستوفی‌الممالک، کلیسای گئورگ مقدس و بازارچه قوام‌الدوله از دیدنی‌های تاریخی این محله هستند. بسیاری از شخصیت‌های مشهور ایرانی، از جمله محمد مصدق و عزت‌الله انتظامی، در این محله زندگی کرده‌اند.
محله بازار و خیابان ناصرخسرو؛ قلب تجاری شهر
محدوده بازار بزرگ تهران، به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری ایران، در دوران صفوی شکل گرفت و تا امروز مرکز مبادلات اقتصادی و اجتماعی تهران باقی مانده است. خیابان ناصرخسرو یا خیابان ناصریه، یکی از خیابان‌های قدیمی مرتبط با بازار هم، در دوران ناصرالدین‌شاه قاجار احداث شد و نمادی از مدرنیزاسیون تهران به حساب می‌آمد.
در خیابان ناصرخسرو، بناهای برجسته‌ای چون شمس‌العماره، دارالفنون (اولین مدرسه مدرن ایران) و سرای روشن قرار دارند. این خیابان همچنین با کافه‌ها، کتاب‌فروشی‌ها و مراکز فرهنگی‌اش، محل تعامل روشنفکران و هنرمندان بود.
امامزاده یحیی؛ محله‌ای تاریخی و مذهبی
این محله در حوالی امامزاده یحیی، یکی از بقاع متبرکه تاریخی تهران، شکل گرفته است. بنای امامزاده یحیی به دوره ایلخانان بازمی‌گردد و به دلیل قدمتش یکی از زیارتگاه‌های محبوب تهران است. در اطراف این امامزاده، خانه‌های تاریخی متعددی وجود دارد که از آن میان می‌توان به خانه کاظمی و خانه دبیرالملک اشاره کرد.
معماری این خانه‌ها با ویژگی‌هایی همچون کاشی‌کاری‌های زیبا و شیشه‌های رنگی، یادآور شکوه معماری دوران قاجار است.
منیریه؛ یک تفرجگاه قدیمی
محله منیریه، در جنوب غربی میدان راه‌آهن کنونی، در دوره قاجار و به نام منیرالسلطنه، همسر ناصرالدین‌شاه و مادر کامران میرزا شکل گرفت. این محله در گذشته محل زندگی خانواده‌های مرفه و اشراف قجری بود و با درخت‌های بسیارش یک تفرجگاه عمومی به حساب می‌آمد.
در زمان پهلوی و با گسترش تجارت، این محله به مرکز خرید و فروش کالاهای مختلف تبدیل شد. امروزه منیریه بیشتر به عنوان مرکز فروش تجهیزات ورزشی شناخته می‌شود، اما هنوز برخی خانه‌های تاریخی و معماری سنتی در آن دیده می‌شود که نشانه‌هایی از گذشته این محله را در خود نگه داشته‌اند.
محله کن؛ روستایی در قلب تهران
کن، در غرب تهران و در منطقه‌ای خوش آب‌وهوا قرار دارد. این محله تا سال‌ها به‌عنوان روستایی مستقل شناخته می‌شد و باغ‌ها و قنات‌هایش، بخش عمده‌ای از منابع غذایی و آبی تهران را تامین می‌کردند.
با وجود ساخت‌و‌سازهای مدرن در این محله، هنوز هم کن بعضی از ویژگی‌های روستایی خود را حفظ کرده و با باغ‌های باقی‌مانده و درختان چندصد ساله‌اش به مقصدی محبوب برای گشت‌وگذار تهرانی‌ها تبدیل شده است. جشن‌های محلی و آیین‌های سنتی در این محله همچنان رونق دارد.
لاله‌زار؛ خیابان هنر و مدرنیته
لاله‌زار، که در دوره قاجار و پهلوی اول به شانزه‌لیزه تهران معروف بود، در گذشته نمادی از مدرنیزاسیون و فرهنگ شهری به حساب می‌آمد. این خیابان با سالن‌های تئاتر، سینماها، کافه‌ها و فروشگاه‌های مدرن، مرکز تجمع هنرمندان، روشنفکران، و نخبگان فرهنگی بود.
لاله‌زار بناهایی مانند گراند هتل، سینما متروپل یا رودکی، خانه اتابک، باغ اتحادیه و کاباره مولن روژ را در خود جای داده است. در طول دهه‌های اخیر، لاله‌زار کاربری فرهنگی خود را از دست داد و به مرکز فروش لوازم الکتریکی تبدیل شد، اما تلاش‌هایی برای احیای هویت فرهنگی این خیابان در جریان است.
عکاسی و محله‌گردی در تهران
محله‌های قدیمی تهران، همچون عودلاجان، سنگلج، بازار، امامزاده یحیی، منیریه، کن، و لاله‌زار، هر یک روایتگر بخشی از تاریخ جذاب و پرماجرای پایتخت‌اند.
این محله‌ها، با خانه‌های قدیمی و داستان‌های تاریخی، بخشی مهم از هویت این شهر هستند و گشت و گذار در آن‌ها از تفریحات محبوب در تهران به شمار می‌رود.
اگر تماشای شهر برایتان جذاب است و دوست دارید از گوشه و کنار آن عکس بگیرید، عکس‌هایتان از تهران را در اینستاگرامتان استوری و صفحه lovelytehrann@ را منشن کنید تا عکس‌هایتان در مسابقه عکاسی تهران دوست داشتنی در دو بخش داوری و نگاه مردمی به رقابت گذاشته شود. جوایز این مسابقه به شرح زیر است:
- جوایز بخش داوری:
نفر اول: 50 میلیون تومان
نفر دوم: 30 میلیون تومان
نفر سوم: 10 میلیون تومان
- جوایز بخش نگاه مردمی:
نفر اول: 10 میلیون تومان
نفر دوم: 5 میلیون تومان
نفر سوم: 3 میلیون تومان
اگر در سایت تهران دوست داشتنی ثبت نام کنید و گردونه شانس را بچرخانید، می‌توانید برای بردن جایزه‌هایی مانند پلی استیشن 5، ایکس باکس وان، بلیت‌های موزه، سینما و تئاتر و سکه طلای پارسیان بخت‌آزمایی کنید.
برای شرکت در مسابقه تهران دوست داشتنی و چرخاندن گردونه شانس تا پایان آذر 1403 فرصت دارید.
